Belbëzimi është çrregullimi i rrjedhshmërisë
dhe ritmit të të folurit të shoqëruara me përsëritjen e pjesëve të fjalëve dhe
fjalive, zgjatjen e tingujve, vonesa në të folur, pauza të papërshtatshme, futjen
e tingujve të ndryshëm, fjalimi i prolonguar, tingujt e ndryshëm të
panevojshëm.
Shenjat
Simptomat e belbëzimit janë zakonisht të
dukshme kur e dëgjoni dikë duke folur apo e shihni se kanë vështirësi në të
folur. Është e dukshme në rrjedhshmërinë e të folurit të një personi. Mund të
vëreni gjithashtu edhe shenja fizike që janë karakteristikë e belbëzimit. Këto
përfshijnë rrotullimin e kokës dhe syve kur personi ka vështirësi në nxjerrjen
e fjalëve. Ato përshijnë edhe hapjen dhe mbylljen e shpejtë të syve apo shtrëngimin
e muskujve përreth gojës.
Shkaktarët
e belbëzimit:
v Faktorët
gjenetik
v Struktura
dhe funksionet e trurit
v Sistemi
sensomotor
v Faktorët
gjuhësor
v Konteksti
ambiental
v Personaliteti
v Faktorët
e të mësuarit
Belbëzimi
në moshën 2 vjeçare
Ekzistojnë disa periudha kritike, por
belbëzimi zakonisht ndodh midis moshës dy dhe pesë vjeç, me zhvillimin e
kapaciteteve të të folurit dhe gjuhësore të fëmijës. Shkathtësia e
pamjaftueshme e komunikimit dhe fondi i vogël i fjalëve janë arsyet pse fëmija
përsërit rrokje, fjalë dhe pjesë të fjalive, e zgjat të folurin, etj. Në
ndikimin e reagimit të papërshtatshëm ndaj mjedisit, siç është korrigjimi i
fëmijës, paralajmërimi i fëmijës për parregullsi ose përqeshje, fëmija mund ta
përjetojë të folurit si siklet, të përqëndrohet në fjalë të caktuara dhe belbëzimi
patologjik mund të ndodhë lehtësisht.
Belbëzimi
në moshën 4 vjeçare
Perjudha midis vitit të katërt dhe të
pestë të jetës kur fëmija fillon periudhën sociale më intensive konsiderohet
periudhë kritike. Interesat e tij zgjerohen, ai vazhdimisht bën pyetje dhe
imagjinata e tij zhvillohet intensivisht. Të rriturit në këtë periudhë rritjeje
për fëmijën shpesh, për shkak të mungesës së kohës dhe durimit për pyetjet e
shpeshta të fëmijëve, shprehin nervozizëm ndaj hezitimit të fëmijës në të
folur, duke e kritikuar ose duke e ndëshkuar. Prindërit gjithashtu mund ta
krahasojnë të folurin e fëmijëve të tjerë. Kjo mund ta rrisë pasigurinë e fëmijës,
ta luhasë të folurin e tij tashmë të paqëndrueshëm dhe të çojë në belbëzim. Shkuarja
në shkollë është gjithashtu një nga periudhat kritike për të belbëzuar. Nëse
fëmija nuk është i përgatitur siç duhet për shkollë, frika e fëmijës nga
shkolla mund të shkaktojë belbëzimin.
Nuk
egziston kurë për belbëzimin, por trajtime efektive janë të mundshme, duke i
ndihmuar fëmijës tuaj për ta tejkaluar.
Shenjat
e hershme të belbëzimit
Shenjat e para të belbëzimit tentojnë të
shfaqen tek fëmijët e moshës 18-24 muajshe, kur në fjalorin e tyre ka një
shpërthim, kur fillojnë t’i vënë fjalët bashkë për të krijuar një fjali. Për
prindërit, kjo mund të jetë shqetësuese dhe frustruese, por është e natyrshme
për fëmijët të belbëzojnë ngapak në këtë periudhë. E rëndësishme është që të
jeni sa më të durueshëm me fëmijën tuaj. Fëmija mund të belbëzojnë për disa
javë apo muaj, dhe belbëzimi mund të jetë sporadik. Shumë fëmijë fillojnë të
belbëzojnë para moshës 5 vjeç, dhe ndalojnë pa ndonjë intervenim të nevojshëm
siç mund të jetë terapia e të folurit apo gjuhës.
Megjithatë, nëse belbëzimi i fëmijës tuaj
është frekuent, vazhdon të përkeqsohet dhe është i përcjellë me lëvizje të
fytyrës dhe trupit, atëherë vlerësimi i një terapeuti të të folurit (rreth moshës
3 vjeç) është një ide shumë e mirë.
Kur
duhet te kërkoni ndihmë?
Ø Përsëritja
e tërë fjalëve dhe frazave bëhet e vazhdueshme dhe e tepërt
Ø Përsëritjet
e tingujve dhe rrokjeve fillojnë të bëhen më të shpeshta
Ø Ka
një rritje të zgjatur të fjalëve
Ø Të
folurit fillon të bëhet më i vështirë dhe më i tendosur
Ø Vëreni
tensione të shtuara të fytyrës apo ngushtësi në muskujt e të folurit
Ø Vëreni
tensione vokale si rezultat i të folurit me zë të lartë
Ø Fëmija
tenton të shmang situatat që kërkojnë të folur
Ø Fëmija
ndryshon fjalët nga frika e belbëzimit
Ø Fëmija
i ka lëvizjet e fytyrës apo trupit së bashku me belbëzimin
Ø Si
prin keni shqetësime të tjera rreth të folurit e fëmijës tuaj.
Çfarë
mund të bëjnë prindërit?
1. Mos kërkoni nga fëmija juaj të flasë
saktë dhe korekt gjatë gjithë kohës. Lejojeni të argëtohet dhe të kënaqet.
2. Shfrytëzoni vaktet e ushqimit si kohë
bisede. Shmangni humbjen e vëmendjes me telefona apo TV.
3. Shmangni korrigjimet apo kritikat si
"më ngadalë", "mos u ngut" apo "merr frymë thellë".
Këto komente edhe pse qëllimmira, do ta bëjnë fëmijën tuaj të ndjehet pa
vetbesim.
4. Shmangni të folurit e fëmijës tuaj apo
leximin me zë të lartë kur ai ndihet jokomfort apo kur belbëzimi rritet. Në
vend të kësaj, gjatë kësaj kohe inkurajoni aktivitetet të cilat nuk kërkojnë
shumë të folur.
5. Mos e ndërprisni fëmijën tuaj apo t’i
thoni të fillojë nga fillimi.
6. Mos i thoni fëmijës tuaj të mendojë
para se të flasë.
7. Krijoni atmosferë të qetë në shtëpi.
Mundohuni të ngadalësoni ritmin në jetën familjare.
8. Flisni ngadalë dhe qartë me fëmijën
tuaj apo me të tjerët në prani të të tjerëve.
9. Mbani kontakt të natyrshëm sy më sy me
fëmijën tuaj. Mos e shmangni shikimin apo shenjat të cilat tregojnë që është i
shqetësuar.
10 Lejoni fëmijën tuaj të flasë për
vetveten dhe të përfundojë mendimin apo fjalinë. Pushoni para se t’i përgjigjeni fëmijës
tuaj në pyetje me komente.
11.Flisni ngadalë me fëmijën tuaj. Kjo
kërkon praktikë. Modelimi i një norme të ngadaltë të të folurit do të ndihmojë
në rrjedhshmërinë e fëmijës suaj.